Tako rzecze… Europejska Agencja Leków – czyli wytyczne jak spełnić obowiązki nałożone przez MDR
Rok 2021 przynosi nam dwie zmiany w prawie Unii Europejskiej, które w nomenklaturze filmowej śmiało można nazwać blockbusterami. Jednym z nich jest dyrektywa o ochronie praw sygnalistów o której możesz poczytać na naszej stronie whistleprotect.eu.
Drugim są rozporządzenia (których obowiązywanie przesunięto o rok w związku z pandemią) w sprawie wyrobów medycznych (UE)2017/745 w sprawie wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro (UE) 2017/746 zastępujące trzy obowiązujące dyrektywy (90/385/EWG, 93/42/EWG i 98/79/WE) dotyczące wyrobów medycznych.
Co do dyrektywy, to nie mamy pewności jak będzie wyglądać w polskim porządku prawnym (wszak nadal czekamy na projekt polskiej ustawy o ochronie praw sygnalistów) – natomiast w przypadku rozporządzeń w sprawie wyrobów medycznych wiemy jedno – cytując klasyka: „gramy na chaos”.
Z tego względu wszystkie organy, w których kompetencjach znajdują się wyroby medyczne dwoją się i troją by wyjaśnić wątpliwości związane z nowymi regulacjami. W dzisiejszym wpisie analiza wytycznych dotyczących wprowadzania do obrotu wyrobów medycznych wydanych przez Europejską Agencję Leków.
Jakim ramom prawnym podlega produkt zawierający zarówno produkt leczniczy jak i wyrób medyczny?
Wyroby stanowiące połączenie produktu leczniczego (lub substancji) i wyrobu medycznego są regulowane albo rozporządzeniem (UE) 2017/745, albo dyrektywą 2001/83/WE, w zależności od ich zasadniczego sposobu działania. Jak wskazuje EMA niektóre połączenia produktów leczniczych i wyrobów medycznych są regulowane przez właściwy organ ds. leków lub wymagają konsultacji z tym organem.
Ramy regulacyjne dla wyrobów zawierających substancje lecznicze jako swoją integralną część zostały ustanowione w art. 1 ust. 8 MDR:
Ocenie i pozwoleniu zgodnie z niniejszym rozporządzeniem podlegają wyroby, które przy wprowadzaniu do obrotu lub do używania zawierają jako swoją integralną część substancję o działaniu pomocniczym w stosunku do działania wyrobu, która w przypadku użycia osobno byłaby uważana za produkt leczniczy w rozumieniu w art. 1 pkt 2 dyrektywy 2001/83/WE, w tym produkt leczniczy na bazie ludzkiej krwi lub ludzkiego osocza w rozumieniu art. 10 pkt 1 tej dyrektywy.
Jeżeli jednak działanie tej substancji leczniczej jest zasadnicze, a nie pomocnicze w stosunku do działania wyrobu, to taki produkt stanowiący integralną całość objęty jest odpowiednio zakresem stosowania dyrektywy 2001/83/WE lub rozporządzenia (WE) nr 726/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady. W takim przypadku w odniesieniu do bezpieczeństwa i działania części stanowiącej wyrób obowiązują odpowiednie ogólne wymogi dotyczące bezpieczeństwa i działania określone w załączniku I do niniejszego rozporządzenia.
Natomiast ramy regulacyjne dla wyrobów medycznych przeznaczonych do podawania produktów leczniczych są określone w art. 1 ust. 9 MDR:
Wyroby przeznaczone do podawania produktu leczniczego w rozumieniu art. 1 pkt 2 dyrektywy 2001/83/WE podlegają niniejszemu rozporządzeniu, bez uszczerbku dla przepisów tej dyrektywy i przepisów rozporządzenia (WE nr 726/2004 w odniesieniu do danego produktu leczniczego.
Jeżeli jednak wyrób przeznaczony do podawania produktu leczniczego i produkt leczniczy są wprowadzane do obrotu w taki sposób, że tworzą jeden produkt stanowiący integralną całość, przeznaczony wyłącznie do stosowania w danym połączeniu i nienadający się do ponownego użycia, to taki jeden produkt stanowiący integralną całość objęty jest odpowiednio zakresem stosowania dyrektywy 2001/83/WE lub rozporządzenia (WE) nr 726/2004. W takim przypadku w odniesieniu do bezpieczeństwa i działania części będącej wyrobem tworzącej jeden produkt stanowiący integralną całość obowiązują odpowiednie ogólne wymogi dotyczące bezpieczeństwa i działania określone w załączniku I do niniejszego rozporządzenia.
Istnieją jednak przypadki, w których produkt leczniczy i wyrób medyczny są wprowadzane do obrotu w tym samym opakowaniu wtórnym, ale nie stanowią integralnego produktu jak np. fiolka zawierająca roztwór produktu leczniczego wraz z (pustą) sterylną strzykawką z oznakowaniem CE. Produkt ten wówczas nie jest uważany za połączenie lek-wyrób, ponieważ wyrób medyczny podlega przepisom art. 1 ust. 9 akapit pierwszy MDR. Ponadto wyroby, o których mowa w informacjach o produkcie leczniczym, lub produkty lecznicze, o których mowa w informacjach dostarczanych z wyrobem, nie są uważane za połączenia lek-wyrób.
Jak wybrać jednostkę notyfikowaną dla kombinacji lek-urządzenie?
Według wytycznych EMA przedsiębiorstwa mają swobodę wyboru jednostki notyfikowanej, z którą nawiązują współpracę. Jedynym kryterium będzie to, że jednostka notyfikowana musi być wyznaczona do przeprowadzenia procedury oceny zgodności w odniesieniu do konkretnego wyrobu medycznego, o którego certyfikację lub opinię przedsiębiorca się ubiega. W tym celu można wejść stronę internetową NANDO (New Approach Notified and Designated Organisations) i klikając na “Legislation” wybrać odpowiednią dyrektywę/rozporządzenie, aby znaleźć wyznaczoną jednostkę notyfikowaną zgodnie z potrzebnymi kodami/zakresem.
Kiedy można uznać, że wyrób medyczny stanowi integralną część produktu leczniczego?
Jak wskazywano wcześniej istnieją dwa rodzaje połączeń lek – urządzenie zgodnie z art. 1 ust. 8 i art. 1 ust. 9 MDR:
- wyrób medyczny, który zawiera jako integralną część substancję, która, gdyby była stosowana oddzielnie, byłaby uznana za produkt leczniczy, a w przypadku gdy działanie tej substancji jest zasadnicze, integralny produkt będzie regulowany jako produkt leczniczy (np. czujnik do połknięcia, który jest włączony do produktu leczniczego).
- wyrób medyczny stosowany do podawania produktu leczniczego jest wprowadzany do obrotu w taki sposób, że dwie części składowe (wyrób medyczny i produkt leczniczy) tworzą jeden integralny produkt, który jest przeznaczony wyłącznie do stosowania w danym połączeniu i który nie nadaje się do ponownego użycia, ten pojedynczy integralny produkt podlega przepisom dyrektywy 2001/83/WE lub rozporządzenia (WE) nr 726/2004, stosownie do przypadku. W art. 1 ust. 9 akapit drugi MDR określono trzy warunki łączne, które muszą być spełnione w momencie wprowadzania do obrotu:
- wyrób i produkt leczniczy tworzą jeden integralny produkt;
- pojedynczy produkt integralny jest przeznaczony wyłącznie do stosowania w danej kombinacji;
- pojedynczy, integralny produkt nie nadaje się do ponownego użycia.
W przypadku produktów leczniczych spełniających jedną lub obie wskazane wyżej definicje produkt integralny podlega dyrektywie 2001/83/WE lub rozporządzeniu (WE) nr 726/2004 w zależności od konkretnego przypadku. Jednakże ogólne wymogi dotyczące bezpieczeństwa i działania określone w załączniku I do rozporządzenia (UE) 2017/745 mają zastosowanie w zakresie bezpieczeństwa i działania do tej części wyrobu medycznego stanowiącej integralny produkt.
Przykładami produktów integralnych, które nie są wielokrotnego użytku są np. ampułko-strzykawki, ampułko-długopisy, nebulizatory wstępnie napełnione określonym produktem leczniczym, plastry do przezskórnego podawania leków i wstępnie napełnione inhalatory.
Każdy wyrób medyczny należy traktować indywidualnie bowiem może zdarzyć się tak, że niektóre urządzenia mogą być sklasyfikowane inaczej ze względu na dodatkowe cechy i funkcje. W przypadku wątpliwości co do klasyfikacji produktu jako produktu leczniczego, wyrobu lub połączenia leku z wyrobem zaleca się konsultację z właściwym organem krajowym.
Jakie znaczenie ma art. 117 MDR?
Artykuł 117 MDR zmienia załącznik I do dyrektywy 2001/83/WE, pkt 12 sekcji 3.2, który obecnie wymaga, aby dokumentacja pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego łączącego lek i urządzenie zawierała (jeśli są dostępne) wyniki oceny zgodności dla części wyrobu tj. deklarację zgodności lub odpowiedni certyfikat UE wydany przez jednostkę notyfikowaną.
Jeżeli dokumentacja nie zawiera wyników oceny zgodności, a do oceny zgodności wyrobu wymagany jest udział jednostki notyfikowanej, wówczas wnioskodawca będzie zobowiązany do przedstawienia opinii w sprawie zgodności części stanowiącej wyrób z odpowiednimi wymogami dotyczącymi bezpieczeństwa i działania określonymi w załączniku I do MDR, wydanej przez jednostkę notyfikowaną wyznaczoną dla danego rodzaju wyrobu.
Należy pamiętać, że art. 117 nie stosuje się w przypadku produktów leczniczych terapii zaawansowanej objętych rozporządzeniem (WE) nr 1394/2007.
Jak MDR wpływa na wnioski o pozwolenie na dopuszczenie do obrotu ma MDR?
Wnioski o pozwolenie na dopuszczenie do obrotu dla wyrobów stanowiących połączenie produktu leczniczego (lub substancji) i wyrobu medycznego złożone od dnia 26 maja 2021 r. muszą wykazać, że część wyrobu spełnia odpowiednie wymagania załącznika I do rozporządzenia (UE) 2017/745:
- jeżeli część wyrobu posiada oznakowanie CE, wówczas wnioskodawca musi dostarczyć deklarację zgodności lub, w stosownych przypadkach, certyfikat UE wydany przez jednostkę notyfikowaną wyznaczoną dla danego typu części wyrobu, pozwalającą producentowi na umieszczenie oznakowania CE na wyrobie.
- jeżeli część wyrobu nie posiada oznakowania CE, a dokumentacja nie zawiera deklaracji zgodności lub, w stosownych przypadkach, certyfikatu UE wydanego przez jednostkę notyfikowaną wyznaczoną dla typu części wyrobu posiadającą klasyfikację ryzyka sterylnego wyrobu medycznego klasy I, klasy pomiarowej klasy I, klasy IIa, klasy IIb lub klasy III, wówczas wnioskodawca musi przedstawić opinię jednostki notyfikowanej dotyczącą zgodności części wyrobu z odpowiednimi ogólnymi wymogami dotyczącymi bezpieczeństwa i działania określonymi w załączniku I do rozporządzenia MDR.
Od kiedy wymagane jest dostarczenie deklaracji zgodności/certyfikatu UE wydanego przez wyznaczoną jednostkę notyfikowaną/opinię jednostki notyfikowanej wraz z wnioskiem o pozwolenie na dopuszczenie do obrotu (MAA)?
Wnioski o pozwolenie na dopuszczenie do obrotu wyrobów stanowiących połączenie produktu leczniczego (lub substancji) i wyrobu medycznego złożone od dnia 26 maja 2021 r. muszą być zgodne z wymogami załącznika I do dyrektywy 2001/83/WE, pkt 12 sekcji 3.2, zmienionego art. 117 rozporządzenia (UE) 2017/745.
Czy należy dostarczyć (nową lub zaktualizowaną) deklarację zgodności UE wydany przez jednostkę notyfikowaną (lub opinię jednostki notyfikowanej), jeśli nastąpiły zmiany w wyrobie (lub części wyrobu) po pierwotnym dopuszczeniu do obrotu połączenia leków i wyrobów medycznych?
Wymóg określony w art. 117 ma zastosowanie po wydaniu pozwolenia do wszystkich pozwoleń na dopuszczenie do obrotu, niezależnie od tego, czy były one już zgodne z załącznikiem I do dyrektywy 2001/83/WE, pkt 12 sekcji 3.2, zmienionym przez art. 117 MDR. Umowy pomiędzy posiadaczem pozwolenia na dopuszczenie do obrotu a wytwórcą wyrobu medycznego powinny zapewniać odpowiedni poziom komunikacji i działań w zakresie zmian dokonywanych w części wyrobu. Jak wskazuje EMA istnieją dwie sytuacje, w których (nowa lub zaktualizowana) deklaracja zgodności UE / certyfikat UE wydany przez jednostkę notyfikowaną (lub opinia jednostki notyfikowanej) musi zostać przedłożona po dopuszczeniu produktu leczniczego do obrotu. Są to:
- dodanie lub całkowite zastąpienie urządzenia lub części urządzenia
- zmiana w urządzeniu lub w części urządzenia.
Jak MDR wpływa na wyroby medyczne w opakowaniach jednostkowych?
Wnioskodawcy ubiegający się o pozwolenie na dopuszczenie do obrotu produktów leczniczych, w przypadku których wyrób medyczny (np. łyżeczki, miarki, inhalatory, rozdzielacze) jest dostarczany w opakowaniu zbiorczym i nie stanowi integralnego części produktu leczniczego, będą musieli dopilnować, aby ich pakowany zbiorczo wyrób medyczny był oznaczony znakiem CE zgodnie z odpowiednimi przepisami dotyczącymi wyrobów medycznych.
Należy jednak dodać, że wyroby medyczne certyfikowane przez jednostkę notyfikowaną mogą skorzystać z okresu przejściowego przewidzianego w art. 120 ust. 3 MDR, który pozwala na wprowadzanie do obrotu wyrobów z ważnym certyfikatem na podstawie dyrektyw 93/42/EWG lub 90/385/EWG najpóźniej do 26 maja 2024 r., chociaż wytwórca wyrobu medycznego będzie musiał spełnić określone wymagania MDR od 26 maja 2021 r.
Urządzenia klasy I z własnym oznakowaniem CE muszą być zgodne z MDR do 26 maja 2021 roku. Jeżeli wyrób klasy I z własnym oznakowaniem CE zostanie zaklasyfikowany przez MDR do wyższej kategorii, zastosowanie ma okres przejściowy przewidziany w art. 120 ust. 3 MDR.
Jakie wymagania dotyczące oznakowania wyrobów medycznych mają zastosowanie do wyrobów medycznych “współpakowanych” z produktami leczniczymi?
Produkty współpakowane należy odróżnić od połączeń lek-lek, które stanowią jeden integralny produkt regulowany dyrektywą 2001/83/WE lub rozporządzeniem (WE) nr 726/2004 lub rozporządzeniem (UE) nr 2017/745.
W przypadku produktów współpakowanych, wyrób medyczny musi być zgodny z MDR . Obejmuje to wymagania dotyczące informacji dostarczanych wraz z wyrobem, które stanowią część ogólnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i działania określonych w załączniku I do MDR.
Zgodnie z załącznikiem I MDR, informacje wymagane na etykiecie wyrobu medycznego (np. oznakowanie CE, identyfikacja wyrobu, identyfikacja wytwórcy oraz, jeśli ma to zastosowanie, autoryzowanego przedstawiciela, numer partii/serii, nośnik UDI itp.) powinny znajdować się na samym wyrobie lub na jego opakowaniu.
Informacje o produkcie (ChPL, etykieta i ulotka dołączona do opakowania) produktu leczniczego, który jest współpakowany z wyrobem medycznym, powinny być zgodne z wymaganiami dyrektywy 2001/83/WE i nie powinny zawierać żadnych informacji administracyjnych, takich jak określenie producenta wyrobu czy autoryzowanego przedstawiciela, znaku CE czy symbolu wyrobu.
Zgodnie z załącznikiem I MDR instrukcje używania dla klasy I i klasy IIa nie są wymagane, jeżeli takie wyroby mogą być bezpiecznie używane bez takich instrukcji i nie są wymagane na podstawie innego przepisu. Jeżeli instrukcje używania są wymagane, należy je dostarczyć wraz z wyrobem.
Istotne informacje dotyczące stosowania wyrobu współpakowanego, zwłaszcza jeśli są one niezbędne do zamierzonego stosowania produktu leczniczego, należy zamieścić w odpowiednich sekcjach ulotki dołączanej do opakowania produktu leczniczego i ChPL.
Posiadacz pozwolenia na dopuszczenie do obrotu może sam być wytwórcą współpakowanego wyrobu medycznego lub przejąć odpowiedzialność wytwórcy wyrobu zgodnie z art. 16 ust. 1 lit. a) MDR. W takim przypadku posiadacz pozwolenia na dopuszczenie do obrotu jest odpowiedzialny za zgodność z MDR w trakcie cyklu życia wyrobu i podać należy jedynie dane kontaktowe posiadacza pozwolenia na dopuszczenie do obrotu.
Natomiast w przypadku, gdy posiadacz pozwolenia na dopuszczenie do obrotu nie jest wytwórcą współpakowanego wyrobu medycznego, wytwórca wyrobu medycznego pozostaje odpowiedzialny za zgodność z MDR w trakcie cyklu życia wyrobu i musi być zidentyfikowany na etykiecie wyrobu i/lub IFU.
Masz wątpliwości dotyczące nowego rozporządzenia MDR? Odezwij się do nas na: office@ipsolegal.pl lub bezpośrednio do Błażeja Wągiela, który chętnie odpowie na pytania dotyczące prawa medycznego i farmaceutycznego.